Giữ gìn và bảo dưỡng đá ngọc trên trang sức

 Hàng trang sức có gắn ngọc quý trong thời gian sử dụng nếu không biết cách giữ gìn và bảo dưỡng thì các viên ngọc sẽ bị xỉn, bị rạn xước hay bị nứt vỡ làm mất đi vẻ đẹp quyến rũ của nó. Để hạn chế xảy ra hiện tượng đáng tiếc trên, xin giới thiệu một số phương pháp bảo dưỡng cũng như cách chăm sóc mặt hàng “đặc biệt” này để sau nhiều năm sử dụng vẫn như mới.

Các biện pháp bảo quản

Đá quý được chế tác thành ngọc và gắn vào đồ trang sức, ngoài vẻ đẹp thì độ bền vững còn là đặc trưng không thể thiếu với mỗi chủng loại, nhưng do tính chất cơ lý và thành phần hoá học khác nhau, khi mua khách hàng cần biết rõ đó là loại ngọc gì để biết cách sử dụng và bảo quản sau đó. 



Trang sức gắn đá ghép là một mô hình kỹ thuật mới của các nhà ngọc học, họ tiến hành ghép đôi, ghép ba tuỳ thuộc vào mục đích, song sự ghép này thường được thực hiện bằng keo hay xi măng nhuộm màu phù hợp với màu của viên đá. Sử dụng trang sức có gắn đá ghép phải cẩn thận, tránh tiếp xúc với môi trường nhiệt độ cao, buổi tối khi không trang điểm thì phải bảo quản trong một hộp kín và đặt vào nơi khô mát, đề phòng khí hậu nóng ẩm như ở nước ta, chất keo dán sẽ bị biến màu và lộ rõ qua mặt trên của viên đá trông rất xấu, khi lớp keo chất lượng đã giảm không có khả năng bám dính thì các tấm đá ghép sẽ tự tách ra. Đối với những loại ngọc ghép cũng cần được bảo quản tương tự như hàng trang sức có gắn đá ghép. 

Bảo quản trang sức gắn ngọc trai 

Ngọc trai là loại ngọc được ví như kim cương của biển, ngày nay hàng trang sức gắn ngọc trai không chỉ là hạt trai tự nhiên được con người mò bắt từ biển có giá trị cao và hiếm, mà gồm cả ngọc trai nuôi bằng nước ngọt và nước mặn. Hai loại ngọc trai nuôi và ngọc trai tự nhiên có độ bền khác nhau bởi độ dày của lớp xà cừ tạo nên hạt trai cũng khác nhau, tuy vậy bảo quản ngọc trai nào cũng là cần thiết. 



Ở nhiệt độ cao của ngọn lửa, ngọc trai sẽ bị biến thành mầu nâu, rồi bị nứt vỡ, do vậy các thợ kim hoàn không thể dùng đèn khò xì để gắn hoặc lấy nó ra khỏi trang sức. Cochiolin là chất hữu cơ tạo nên chất xà cừ, do vậy nó có xu hướng biến chất theo thời gian; dưới tác động lâu dài của nhiệt độ sẽ làm ngọc trai mất nước dần (thành phần H20 trong hạt trai từ 3-4%), quá trình này đầu tiên thấy hạt trai xỉn, tiếp theo là hiện tượng nứt nẻ sau đó thì bong theo lớp, đấy cũng là trạng thái “già hoá” của ngọc trai giống như Opal, vì thế việc bảo quản nó cũng tương tự như việc bảo quản Opal, ngoài ra các hạt trai còn rất nhạy cảm với các loại axit, mồ hôi, chất mỹ phẩm, nước hoa… và không được chiếu xạ, chiếu xạ sẽ làm tối màu. 

Đối với một số loại ngọc có chất lượng thấp và xốp thì không được dùng dung dịch nặng Promofoc để thử nghiệm, vì sau khi cho vào dung dịch nặng Promofoc để thử nghiệm, và sau khi cho vào dung dịch bề mặt sẽ bị xám, bị rộp trông sẽ rất xấu (Tourquois, Opal, ngọc trai). 

Thợ mài đá, thợ kim hoàn ngay cả trong thời gian sử dụng phải chú ý đến tính chất cát khai của một số loại ngọc, nếu chỉ cần gõ nhẹ hoặc tác động một áp lực lớn vào phương cát khai cũng đủ để viên đá tách làm đôi như Topaz  (hoàng ngọc) hay làm rạn những viên có độ cứng rất cao như kim cương chẳng hạn. 

Để cho ngọc không bị xước dù ngọc có độ cứng rất cao đi nữa thì việc để lẫn ngọc hay đồ trang sức khác với nhau khi cất giữ là tối kỵ. Riêng đồ trang sức có gắn Opal, ngọc trai và một số loại có độ cứng thấp (2/4) như Huyền, Ngà… thì nên tháo ra cất giữ trong hộp trước khi đi ngủ để tránh làm xước mặt.  
               
Các phương pháp bảo dưỡng

Hàng ngày, trang sức gắn ngọc được người sử dụng mang tới công sở, nơi vui chơi hoặc chỗ làm việc nặng nhọc nên không tránh khỏi bụi bẩn từ không khí và môi trường hoạt động bám vào. Do vậy, sau mỗi ngày cần tiến hành bảo dưỡng như một thói quen là trước khi đi ngủ cần chùi ngọc bằng vải mềm ẩm, sau đó lau khô. Nếu ngọc quý là kim cương, ruby, shaphia, spinen, tuamalin, thạch anh… có độ cứng Mohs cao (trên 6) theo định kỳ nên hai lần trong một năm rửa bằng máy siêu rung có tại các cửa hiệu VBĐQ. Trong một lần rửa không được cho nhiều trang sức gắn ngọc vào thiết bị chúng sẽ cọ sát vào trang sức và dẫn tới xước ngọc. Chú ý trang sức có gắn ngọc trai, đá ghép, opal không được rửa bằng máy siêu rung. 



Nếu ở nông thôn hoặc ở nơi xa cửa hàng VBĐQ thì có thể tiến hành tự bảo dưỡng đơn giản: Thả trang sức gắn ngọc vào một cốc nước lã pha với xà phòng ngâm chừng 30 phút rồi lấy ra lau chùi bằng vải mềm đến khi nào sáng mặt là được, sau đó nếu có tấm nỉ lau khô càng tốt. Đối với những viên ngọc cắt giác, ở đáy của nó là nơi đọng nhiều bụi bẩn đã làm bề mặt bị tối do ánh sáng phản xạ bị hấp thụ bởi chất bẩn, thì không quên lấy đầu khăn quấn bông đánh sạch.  Còn những viên đá trang sức có kiểu mài khum mà sau nhiều năm sử dụng bị xước sẽ làm bề mặt xỉn thì cần đánh bóng lại mặt ở tại các cơ sở chế tác đá quý. 

Như vậy cách giữ gìn để cho từng loại ngọc khỏi bị xước, bị rạn là rất cần thiết; những việc bảo dưỡng để làm mặt ngọc luôn sáng màu sắc giữ được tươi và các đặc tính quang học lộ ra ngoài rõ nét cũng là việc làm thường xuyên và định kỳ không thể thiếu của con người. 

(KT tổng hợp và biên soạn)